در حالی که اضطراب اقلیمی بر ترس و بیثباتی تمرکز دارد، تابآوری اقلیمی، جایگزینی امیدوارکننده و توانمندساز ارائه میدهد. تابآوری اقلیمی به توانایی روانشناختیای اشاره دارد که ریشه در مشارکت فعالانه در محیط دارد. این مفهوم شامل پذیرش چالشهای ناشی از تغییرات اقلیمی و انتخاب واکنشهایی سازنده، مشارکت اجتماعی و راهبردهایی برای خودمراقبتی است؛ راهبردهایی که امید و معنا ایجاد میکنند.
تابآوری اقلیمی یعنی توانایی حفظ قدرت روانی، امید و مشارکت، حتی در مواجهه با تهدیدهای سنگین اقلیمی. تابآوری اقلیمی به معنای نادیده گرفتن مشکلات زیست محیطی نیست؛ بلکه به معنای پذیرش ترس و سپس یافتن راهی برای عبور از آن بدون غرق شدن در تاریکی وحشت است.
میتوانید آن را مانند کمپوست احساسات تصور کنید: دریافت غم، خشم، نگرانی و تبدیل آنها به چیزی که عمل و التیام را تغذیه میکند.
اقدام جمعی؛ موتور محرک سلامت روان
پژوهشهای جدید ارزش درمانی مشارکت در اقدامات جمعی اقلیمی را برجسته میکنند. یک مقاله منتشر شده در سال ۲۰۲۴ روشن میکند که احساسات محیطزیستی، مانند اضطراب اقلیمی و سوگ اکولوژیک (احساس فقدان ناشی از زوال یا نابودی محیط زیست) میتوانند از طریق مشارکت در ابتکارات محیطزیستی جامعهمحور، به تابآوری محیطی و درگیر شدن مثبت و هدفمند در موضوعات زیستمحیطی تبدیل شوند. این رویکرد جمعی نه تنها احساس انزوا و ناتوانی را کاهش میدهد، بلکه حس عمیقتری از هدف، ارتباط و عاملیت فردی ایجاد میکند.
همچنین پژوهشی در Nature Climate Change نشان میدهد افرادی که به دلیل تغییرات اقلیمی دچار پریشانی روانشناختی (Mental distress) میشوند، بیشتر تمایل به مشارکت در اقدامات جمعی دارند. این بدین معناست که تلاشهای جمعی میتواند به عنوان یک سازوکار مقابلهای عمل کند و پریشانی را به رفتار فعالانه تبدیل نماید.
ارتباط با طبیعت و کاهش استرس
مواجهه با طبیعت حتی در میزان کم میتواند سلامت روان را بهطور چشمگیری بهبود بخشد، مفهومی کلیدی در دانش مرتبط به تابآوری اقلیمی. پروفسور آندریا میکلی، روانشناس و عصبدان دانشگاه کینگز کالج لندن، پروژهای را هدایت میکند که تاثیر محیطهای شهری بر سلامت روان را بررسی میکند. یافتههای این پروژه نشان میدهند حتی مواجهه کوتاه با طبیعت، دیدن درختان یا شنیدن آواز پرندگان میتوانند بهبودی قابل اندازهگیری در سلامت روان ایجاد کنند که ساعتها باقی میماند.
پژوهشهای بنیاد سلامت روان (Mental Health Foundation) نیز نشان میدهند سپری کردن زمان در طبیعت تابآوری محیطزیستی را تقویت میکند و با بالا بردن تابآوری روانی، استرس را کاهش میدهد. فضاهای سبز تابآوری اقلیمی و سلامت روان را بهویژه در زمینه تغییرات اقلیمی تقویت میکند. طبیعت میتواند اضطراب نسبت به آینده اقلیمی را کاهش بدهد و به داشتن ذهنی آرامتر و متعادلتر کمک کند.
راهکارهای مبتنی بر پژوهش برای پرورش تابآوری محیطزیستی
در اینجا به صورت فشرده راهکارهایی را برای غلبه بر اضطراب اقلیمی و دست یافتن به تابآوری زیستمحیطی توضیح میدهیم:
۱- مشارکت اجتماعی: قدرت اقدام جمعی
یکی از مؤثرترین راهها برای ساختن تابآوری اقلیمی، مشارکت در ابتکارات محیطزیستی است. بر اساس گزارش انجمن روانشناسی آمریکا (APA) ارتباط با دیگران از طریق اقدامات جمعی میتواند احساس انزوا را کاهش دهد و تابآوری روانی را افزایش دهد. از پاکسازیهای محیط زیست و یا پیوستن به تجمع و اعتراض تا مشارکت در کارگاههای پایایی (sustainability) فعالیتهای اجتماعی حس تعلق و داشتن هدف مشترک ایجاد میکند که سلامت روان و تابآوری اقلیمی را تقویت میکند.
۲- ذهنآگاهی: پرورش حضور در لحظه
تکنیکهای ذهنآگاهی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق یا یوگا میتوانند به مقابله با اضطراب اقلیمی کمک کنند. پژوهشها نشان میدهند ذهنآگاهی سطح کورتیزول را پایین میآورد و تنظیم هیجانی را بهبود میبخشد که عاملی حیاتی در مواجهه با استرس طولانیمدت اقلیمی است.
۳- توانمندسازی از طریق آموزش اقلیمی
یادگیری درباره راهحلهای اقلیمی و پایداری، افراد را توانمند میسازد تا از نگرانی و احساس ناتوانی فراتر بروند. شما را از نگرانی به سمت عمل هدفمند پیش میبرد. بنا بر باور محققان، «آگاه بودن» یکی از مهمترین راههای تبدیل ترس به اقدام است. فهم علمی تغییرات اقلیمی و شیوههای عملی مشارکت، مشارکت فعالانه و قدرت روانی ایجاد میکند.
۴- ارتباط با طبیعت: درمان از طریق جهان طبیعی
باغبانی، پیادهروی یا حتی نشستن در پارک تابآوری اقلیمی را افزایش میدهد و در تغییرات اقلیمی از سلامت روان حمایت میکند. مجله Journal of Environmental Psychology گزارش میدهد که تنها ۲۰ دقیقه حضور در فضای سبز سطح هورمونهای استرس را کاهش و احساسات مثبت را افزایش میدهد.
۵- ساختن شبکههای حمایتی
به اشتراک گذاشتن نگرانیهای اقلیمی با افرادی که احساسات شما را درک میکنند، تابآوری احساسی ایجاد میکند. پژوهشگران تاکید میکنند که گروههای حمایتی چه آنلاین و چه حضوری، فضایی امن برای بیان اضطراب محیطی و یافتن انگیزه جمعی ایجاد میکنند. این ارتباطها باور به «اثربخشی جمعی» را تقویت میکنند، که محرک اصلی حرکت به سوی تابآوری اقلیمی است.
گفتوگو با نسل بعد درباره ترسهای اقلیمی
طبق یک نظرسنجی ۷۲٪ آمریکاییها معتقدند که نوجوانان و نسلهای آینده بیشترین بار پیامدهای تغییرات اقلیمی را بر دوش دارند. و موضوع فقط آسیبهای فیزیکی یا محیطزیستی نیست بلکه اثرات روانی و احساسی نیز بر دوش آنها سنگینی میکند.
تابآوری اقلیمی به معنای محافظت کامل کودکان از همه سختیها نیست؛ بلکه به معنای کمک به آنها برای ساختن قدرت و مهارتهای مقابلهای است، به شیوهای متناسب با رشدشان، تا بتوانند با چالشهای سخت روبهرو شوند، تغییر را مدیریت کنند و با امید به مسیر خود ادامه دهند.
بر اساس یافتههای پژوهشها، راهبردهای زیر برای حمایت از کودکان و نوجوانان در برابر پیامدهای روانی تغییرات اقلیمی توصیه میشود:
زبان مناسب سن و رویکرد آگاه به تروما
طبیعیسازی واکنشهای احساسی
تقویت تابآوری از طریق اجتماع
توانمندسازی با راهحل و عاملیت
الگوسازی و مهارتهای مقابلهای
همواره به کودکان، نوجوانان و حتما، خودمان یادآوری کنیم که نمیتوانیم تغییرات اقلیمی را بدون مراقبت از روانمان حل کنیم. با تقویت تابآوری روانی، میتوانیم جنبشی اقلیمی بسازیم که امیدوارتر و پایدارتر باشد: جنبشی که بماند، جنبشی که التیام بخشد.
